كتاب الإيمان

(1) بَابُ الْإِيمَانِ وَقَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ ". وَهُوَ قَوْلٌ وَفِعْلٌ وَيَزِيدُ وَيَنْقُصُ، قَالَ اللَّهُ تَعَالَى : { لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ }. { وَزِدْنَاهُمْ هُدًى }. { وَيَزِيدُ اللَّهُ الَّذِينَ اهْتَدَوْا هُدًى }. { وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْوَاهُمْ }. وَقَوْلُهُ : { وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا }. وَقَوْلُهُ : { أَيُّكُمْ زَادَتْهُ هَذِهِ إِيمَانًا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزَادَتْهُمْ إِيمَانًا }. وَقَوْلُهُ جَلَّ ذِكْرُهُ : { فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا }. وَقَوْلُهُ تَعَالَى : { وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا }. وَالْحُبُّ فِي اللَّهِ وَالْبُغْضُ فِي اللَّهِ مِنَ الْإِيمَانِ، وَكَتَبَ عُمَرُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ إِلَى عَدِيِّ بْنِ عَدِيٍّ : إِنَّ لِلْإِيمَانِ فَرَائِضَ وَشَرَائِعَ وَحُدُودًا وَسُنَنًا، فَمَنِ اسْتَكْمَلَهَا اسْتَكْمَلَ الْإِيمَانَ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَكْمِلْهَا لَمْ يَسْتَكْمِلِ الْإِيمَانَ، فَإِنْ أَعِشْ فَسَأُبَيِّنُهَا لَكُمْ حَتَّى تَعْمَلُوا بِهَا، وَإِنْ أَمُتْ فَمَا أَنَا عَلَى صُحْبَتِكُمْ بِحَرِيصٍ. وَقَالَ إِبْرَاهِيمُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : { وَلَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي }. وَقَالَ مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ : اجْلِسْ بِنَا نُؤْمِنْ سَاعَةً، وَقَالَ ابْنُ مَسْعُودٍ : الْيَقِينُ الْإِيمَانُ كُلُّهُ، وَقَالَ ابْنُ عُمَرَ : لَا يَبْلُغُ الْعَبْدُ حَقِيقَةَ التَّقْوَى حَتَّى يَدَعَ مَا حَاكَ فِي الصَّدْرِ، وَقَالَ مُجَاهِدٌ : { شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ } : أَوْصَيْنَاكَ يَا مُحَمَّدُ وَإِيَّاهُ دِينًا وَاحِدًا. وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ : { شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا } : سَبِيلًا وَسُنَّةً.(1) بَابُ الْإِيمَانِ وَقَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ ". وَهُوَ قَوْلٌ وَفِعْلٌ وَيَزِيدُ وَيَنْقُصُ، قَالَ اللَّهُ تَعَالَى : { لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ }. { وَزِدْنَاهُمْ هُدًى }. { وَيَزِيدُ اللَّهُ الَّذِينَ اهْتَدَوْا هُدًى }. { وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْوَاهُمْ }. وَقَوْلُهُ : { وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا }. وَقَوْلُهُ : { أَيُّكُمْ زَادَتْهُ هَذِهِ إِيمَانًا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزَادَتْهُمْ إِيمَانًا }. وَقَوْلُهُ جَلَّ ذِكْرُهُ : { فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا }. وَقَوْلُهُ تَعَالَى : { وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا }. وَالْحُبُّ فِي اللَّهِ وَالْبُغْضُ فِي اللَّهِ مِنَ الْإِيمَانِ، وَكَتَبَ عُمَرُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ إِلَى عَدِيِّ بْنِ عَدِيٍّ : إِنَّ لِلْإِيمَانِ فَرَائِضَ وَشَرَائِعَ وَحُدُودًا وَسُنَنًا، فَمَنِ اسْتَكْمَلَهَا اسْتَكْمَلَ الْإِيمَانَ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَكْمِلْهَا لَمْ يَسْتَكْمِلِ الْإِيمَانَ، فَإِنْ أَعِشْ فَسَأُبَيِّنُهَا لَكُمْ حَتَّى تَعْمَلُوا بِهَا، وَإِنْ أَمُتْ فَمَا أَنَا عَلَى صُحْبَتِكُمْ بِحَرِيصٍ. وَقَالَ إِبْرَاهِيمُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : { وَلَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي }. وَقَالَ مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ : اجْلِسْ بِنَا نُؤْمِنْ سَاعَةً، وَقَالَ ابْنُ مَسْعُودٍ : الْيَقِينُ الْإِيمَانُ كُلُّهُ، وَقَالَ ابْنُ عُمَرَ : لَا يَبْلُغُ الْعَبْدُ حَقِيقَةَ التَّقْوَى حَتَّى يَدَعَ مَا حَاكَ فِي الصَّدْرِ، وَقَالَ مُجَاهِدٌ : { شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ } : أَوْصَيْنَاكَ يَا مُحَمَّدُ وَإِيَّاهُ دِينًا وَاحِدًا. وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ : { شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا } : سَبِيلًا وَسُنَّةً.

(2) باب دُعَاؤُكُمْ إِيمَانُكُمْ(2) باب دُعَاؤُكُمْ إِيمَانُكُمْ

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى، قَالَ أَخْبَرَنَا حَنْظَلَةُ بْنُ أَبِي سُفْيَانَ، عَنْ عِكْرِمَةَ بْنِ خَالِدٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ بُنِيَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَالْحَجِّ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ ‏"‏‏.‏عبدالله ی كوڕی عومەر - ڕەزای خوایان لێ بێ - دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی ئیسلام لەسەر پێنج بنیات نراوە شایەتیدان كە هیچ خوایەك نیە بەحەق جگە لە الله محمدیش ﷺ ڕەوانەكراوی خوایە هەروەها نوێژكردن، زەكاتدان، حەج كردن، ڕۆژوو گرتن

‏صحیح البخاري 8

‏

(3) باب أُمُورِ الإِيمَانِ(3) باب أُمُورِ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَامِرٍ الْعَقَدِيُّ، قَالَ حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ بِلاَلٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ الإِيمَانُ بِضْعٌ وَسِتُّونَ شُعْبَةً، وَالْحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الإِيمَانِ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی ئیمان شەست و ئەوەندە بەشە حەیا و شەرم بەشێكە لە ئیمان

‏صحیح البخاري 9

‏

(4) باب الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ(4) باب الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ

حَدَّثَنَا آدَمُ بْنُ أَبِي إِيَاسٍ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي السَّفَرِ، وَإِسْمَاعِيلَ، عَنِ الشَّعْبِيِّ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو ـ رضى الله عنهما ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ، وَالْمُهَاجِرُ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ ‏"‏‏.‏ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَقَالَ أَبُو مُعَاوِيَةَ حَدَّثَنَا دَاوُدُ عَنْ عَامِرٍ قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم‏.‏ وَقَالَ عَبْدُ الأَعْلَى عَنْ دَاوُدَ عَنْ عَامِرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم‏.‏عَبْدِ اللَّهِ ی كوڕی عەمڕ - ڕەزای خوایان لێ بێ - دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی موسوڵمان ئەوەیە كە موسوڵمانان سەلامەت بن لە زمان و لە دەستی كۆچەریش ئەو كەسەیە كە كۆچ دەكات لەو شتانەی خوای گەورە ڕێگری لێكردووە

‏صحیح البخاري 10

‏

(5) باب أَىُّ الإِسْلاَمِ أَفْضَلُ(5) باب أَىُّ الإِسْلاَمِ أَفْضَلُ

حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ الْقُرَشِيِّ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ، حَدَّثَنَا أَبُو بُرْدَةَ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي بُرْدَةَ، عَنْ أَبِي بُرْدَةَ، عَنْ أَبِي مُوسَى ـ رضى الله عنه ـ قَالَ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَىُّ الإِسْلاَمِ أَفْضَلُ قَالَ ‏ "‏ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ ‏"‏‏.‏ئەبو موسا دەڵێ وتیان ئەی پەیامبەری خوا ﷺ كامەیە چاكترینی موسوڵمانێتی فەرمووی ئەوەیە كە موسوڵمانان لە زمان و لە دەستی سەڵامەت و بێ زیان بن

‏صحیح البخاري 11

‏

(6) باب إِطْعَامُ الطَّعَامِ مِنَ الإِسْلاَمِ(6) باب إِطْعَامُ الطَّعَامِ مِنَ الإِسْلاَمِ

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ خَالِدٍ، قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ يَزِيدَ، عَنْ أَبِي الْخَيْرِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رَجُلاً، سَأَلَ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم أَىُّ الإِسْلاَمِ خَيْرٌ قَالَ ‏ "‏ تُطْعِمُ الطَّعَامَ، وَتَقْرَأُ السَّلاَمَ عَلَى مَنْ عَرَفْتَ وَمَنْ لَمْ تَعْرِفْ ‏"‏‏.‏عبدالله ی كوڕی عومەر - ڕەزای خوایان لێ بێ - دەڵێ پیاوێك پرسیاری كرد لە پەیامبەری خوا ﷺ كام ڕەوشتەی لە پیادەكردنی ئیسلامدا خێرە فەرمووی خواردن ببەخشیت و سڵاو بكەیت لەو كەسەی كە دەیناسیت و لەوەشی كە نایناسیت

‏صحیح البخاري 12

‏

(7) باب مِنَ الإِيمَانِ أَنْ يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ(7) باب مِنَ الإِيمَانِ أَنْ يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم‏.‏ وَعَنْ حُسَيْنٍ الْمُعَلِّمِ، قَالَ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ، عَنْ أَنَسٍ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ لا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ ‏"‏‏.‏ئەنەس - ڕەزای خوای لێ بێ - دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی كەستان ئیمانی تەواو نابێت تا لەوەی بۆ خۆی پێی خۆشە بۆ براكەشی پێی خۆش نەبێت

‏صحیح البخاري 13

‏

(8) باب حُبُّ الرَّسُولِ صلى الله عليه وسلم مِنَ الإِيمَانِ(8) باب حُبُّ الرَّسُولِ صلى الله عليه وسلم مِنَ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الزِّنَادِ، عَنِ الأَعْرَجِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى أَكُونَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَوَلَدِهِ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە - ڕەزای خوای لێ بێ - دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی سوێند بەوەی گیانی منی بەدەستە كەستان باوەڕی تەواو نابێت هەتا منی خۆشتر نەوێت لە باوكی و لە منداڵەكانی

‏صحیح البخاري 14

‏

حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ، عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ صُهَيْبٍ، عَنْ أَنَسٍ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ح وَحَدَّثَنَا آدَمُ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَنَسٍ، قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى أَكُونَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَوَلَدِهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ‏"‏‏.‏ئەنەس دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی كەستان باوەڕی تەواو نابێت هەتا من خۆشەویست تر نەبم لای لە باوكی و لە منداڵەكانی و لە هەموو كەس

‏صحیح البخاري 15

‏

(9) باب حَلاَوَةِ الإِيمَانِ(9) باب حَلاَوَةِ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى، قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ الثَّقَفِيُّ، قَالَ حَدَّثَنَا أَيُّوبُ، عَنْ أَبِي قِلاَبَةَ، عَنْ أَنَسٍ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ وَجَدَ حَلاَوَةَ الإِيمَانِ أَنْ يَكُونَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِمَّا سِوَاهُمَا، وَأَنْ يُحِبَّ الْمَرْءَ لاَ يُحِبُّهُ إِلاَّ لِلَّهِ، وَأَنْ يَكْرَهَ أَنْ يَعُودَ فِي الْكُفْرِ كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُقْذَفَ فِي النَّارِ ‏"‏‏.‏ئەنەس دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی سێ شت هەیە هەركەس تێیدا بێت شیرینی باوەڕ دەچێژێت ئەویش ئەوەیە كە خوا و پەیامبەرەی خوای لە هەموو كەس زیاتر خۆش بوێت ئەگەر كەسێكی خۆش ویست تەنها لەبەر خوا خۆشی بوێت هەرچۆن پێی ناخۆشە فڕێ بدرێتە ناو ئاگرەوە ئاوا پێی ناخۆش بێت كە بگەڕێتەوە بۆ بێ باوەڕی

‏صحیح البخاري 16

‏

(10) باب عَلاَمَةُ الإِيمَانِ حُبُّ الأَنْصَارِ(10) باب عَلاَمَةُ الإِيمَانِ حُبُّ الأَنْصَارِ

حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، قَالَ أَخْبَرَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبْرٍ، قَالَ سَمِعْتُ أَنَسًا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ آيَةُ الإِيمَانِ حُبُّ الأَنْصَارِ، وَآيَةُ النِّفَاقِ بُغْضُ الأَنْصَارِ ‏"‏‏.‏ئەنەس دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی نیشانەی باوەڕ، خۆش ویستنی پشتیوانانە و نیشانەی دووڕویش ڕقبونە لێیان

‏صحیح البخاري 17

‏

(11) باب(11) بەشی

حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو إِدْرِيسَ، عَائِذُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّ عُبَادَةَ بْنَ الصَّامِتِ ـ رضى الله عنه ـ وَكَانَ شَهِدَ بَدْرًا، وَهُوَ أَحَدُ النُّقَبَاءِ لَيْلَةَ الْعَقَبَةِ ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ وَحَوْلَهُ عِصَابَةٌ مِنْ أَصْحَابِهِ ‏ "‏ بَايِعُونِي عَلَى أَنْ لاَ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ شَيْئًا، وَلاَ تَسْرِقُوا، وَلاَ تَزْنُوا، وَلاَ تَقْتُلُوا أَوْلاَدَكُمْ، وَلاَ تَأْتُوا بِبُهْتَانٍ تَفْتَرُونَهُ بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَأَرْجُلِكُمْ، وَلاَ تَعْصُوا فِي مَعْرُوفٍ، فَمَنْ وَفَى مِنْكُمْ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ، وَمَنْ أَصَابَ مِنْ ذَلِكَ شَيْئًا فَعُوقِبَ فِي الدُّنْيَا فَهُوَ كَفَّارَةٌ لَهُ، وَمَنْ أَصَابَ مِنْ ذَلِكَ شَيْئًا ثُمَّ سَتَرَهُ اللَّهُ، فَهُوَ إِلَى اللَّهِ إِنْ شَاءَ عَفَا عَنْهُ، وَإِنْ شَاءَ عَاقَبَهُ ‏"‏‏.‏ فَبَايَعْنَاهُ عَلَى ذَلِكَ‏.‏عوبادەی كوڕی صامت - ڕەزای خوای لێ بێ - بەشداربوو لە جەنگی بەدرا یەكێكیش بووە لە نەقیبەكانی شەوی عەقەبە پەیامبەری خوا ﷺ لەكانێكدا كۆمەڵێك لە هاوەڵان بەدەوریەوە بوو فەرموویەتی پەیمانم بدەنێ كە هیچ شتێ نەكەن بە شەریك بۆ خوا دزی نەكەن و داوێن پیسی نەكەن منداڵەكانتان نەكوژن درۆ و شتی ناڕەوا بۆ هیچ كەس هەڵمەبەستن لە ئێستا و لە داهاتووشدا لە كاری چاكە یاخی مەبن هەر كەستان ئەو كارانە جێ بەجێ بكات پاداشتی لەلای خوایە هەر كەسیش لەژیانی دنیادا تووشی بەڵایەك هات و سزای خۆی وەرگرت ئەوە دەبێتە كەفارەت بۆی هەركەسیش تووشی شتێك بوو لە گوناه و خوای گەورە بۆی پۆشی ئەوە بەدەست خوایە ئەگەر بیەوێت لێی خۆش دەبێت ئەگەر بیشیەوێت سزای دەدات

‏صحیح البخاري 18

‏

(12) باب مِنَ الدِّينِ الْفِرَارُ مِنَ الْفِتَنِ(12) باب مِنَ الدِّينِ الْفِرَارُ مِنَ الْفِتَنِ

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، عَنْ مَالِكٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي صَعْصَعَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، أَنَّهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ يُوشِكُ أَنْ يَكُونَ خَيْرَ مَالِ الْمُسْلِمِ غَنَمٌ يَتْبَعُ بِهَا شَعَفَ الْجِبَالِ وَمَوَاقِعَ الْقَطْرِ، يَفِرُّ بِدِينِهِ مِنَ الْفِتَنِ ‏"‏‏.‏ئەبو سعید خودری - ڕەزای خوای لێ بێ - دەڵێ پەیامبەری حوا ﷺ فەرموویەتی ڕۆژێك دێت مەڕ باشترین سامانی موسوڵمان دەبێت شوێنی دەكەوێت بۆ شاخ و لاپاڵەكان و شییو و دۆڵەكان و بەوە ئایینەكەی لە ئاشووب دوور دەخاتەوە و دەیپارێزێت

‏صحیح البخاري 19

‏

(13) باب قَوْلِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ‏"أَنَا أَعْلَمُكُمْ بِاللَّهِ"(13) باب قَوْلِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ‏"أَنَا أَعْلَمُكُمْ بِاللَّهِ"

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلاَمٍ، قَالَ أَخْبَرَنَا عَبْدَةُ، عَنْ هِشَامٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا أَمَرَهُمْ أَمَرَهُمْ مِنَ الأَعْمَالِ بِمَا يُطِيقُونَ قَالُوا إِنَّا لَسْنَا كَهَيْئَتِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ اللَّهَ قَدْ غَفَرَ لَكَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ‏.‏ فَيَغْضَبُ حَتَّى يُعْرَفَ الْغَضَبُ فِي وَجْهِهِ ثُمَّ يَقُولُ ‏ "‏ إِنَّ أَتْقَاكُمْ وَأَعْلَمَكُمْ بِاللَّهِ أَنَا ‏"‏‏.‏عائشە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ ئەگەر ئەركێكی بخستایە سەریان فەرمانی پێدەكردن گەر بتوانن ئەنجامی بدەن دەیانوت ئێمە وەكو تۆ نین ئەی پەیامبەری خوا ، خوای گەورە لە گوناهی ڕابوردوو و دهاتووت خۆشبووە كەچی پەیامبەری خوا ﷺ توڕە بوو هەتا توڕە بونەكەی لە ڕوومەتیدا دەركەوت پاشان فەرمووی لە ئێوە زیاتر لە خوا دەترسم و لە ئێوەش زیاتر خوا دەناسم

‏صحیح البخاري 20

‏

(14) باب مَنْ كَرِهَ أَنْ يَعُودَ فِي الْكُفْرِ كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُلْقَى فِي النَّارِ مِنَ الإِيمَانِ(14) باب مَنْ كَرِهَ أَنْ يَعُودَ فِي الْكُفْرِ كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُلْقَى فِي النَّارِ مِنَ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَنَسٍ ـ رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ وَجَدَ حَلاَوَةَ الإِيمَانِ مَنْ كَانَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِمَّا سِوَاهُمَا، وَمَنْ أَحَبَّ عَبْدًا لاَ يُحِبُّهُ إِلاَّ لِلَّهِ، وَمَنْ يَكْرَهُ أَنْ يَعُودَ فِي الْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنْقَذَهُ اللَّهُ، كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُلْقَى فِي النَّارِ ‏"‏‏.‏ئەم فەرموودەیە بەردەست نیە بە كوردی

‏صحیح البخاري 21

‏

(15) باب تَفَاضُلِ أَهْلِ الإِيمَانِ فِي الأَعْمَالِ(15) باب تَفَاضُلِ أَهْلِ الإِيمَانِ فِي الأَعْمَالِ

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى الْمَازِنِيِّ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، رضى الله عنه ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏"‏ يَدْخُلُ أَهْلُ الْجَنَّةِ الْجَنَّةَ، وَأَهْلُ النَّارِ النَّارَ، ثُمَّ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى أَخْرِجُوا مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ إِيمَانٍ‏.‏ فَيُخْرَجُونَ مِنْهَا قَدِ اسْوَدُّوا فَيُلْقَوْنَ فِي نَهَرِ الْحَيَا ـ أَوِ الْحَيَاةِ، شَكَّ مَالِكٌ ـ فَيَنْبُتُونَ كَمَا تَنْبُتُ الْحِبَّةُ فِي جَانِبِ السَّيْلِ، أَلَمْ تَرَ أَنَّهَا تَخْرُجُ صَفْرَاءَ مُلْتَوِيَةً ‏"‏‏.‏ قَالَ وُهَيْبٌ حَدَّثَنَا عَمْرٌو ‏"‏ الْحَيَاةِ ‏"‏‏.‏ وَقَالَ ‏"‏ خَرْدَلٍ مِنْ خَيْرٍ ‏"‏‏.‏ئەبو سعید خودری - ڕەزای خوای لێ بێ - دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی بەهەشتیەكان دەچنە بەهەشت و دۆزەخیەكانیش دەچنە دۆزەخ ئینجا خوای گەورە دەفەرمووێت ئەوانەی كە بەقەد دەنكە خەرتەلەیەك ئیمان لەدڵیاندایە لە دۆزەخ دەریان بهێنن كە دەریاندێنن هەموویان ڕەش بوونەتەوە و سوتاون ئینجا دەخرێنە ڕووباری ئاو یان ژیانەوە مالیك گومانی هەبوو ئەوسا دەڕوێنەوە هەروەك چۆن تۆو لەناو لیتەدا دەڕوێت ئەی نابینی بەزەردی و پێچاو پێچ دەردەچێت . وەهیب گوتی عەمڕ وتویەتی ژیان . وە گوتویەتی خەرتەلە لە چاكە

‏صحیح البخاري 22

‏

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ، قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ صَالِحٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ أَبِي أُمَامَةَ بْنِ سَهْلٍ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا سَعِيدٍ الْخُدْرِيَّ، يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ بَيْنَا أَنَا نَائِمٌ رَأَيْتُ النَّاسَ يُعْرَضُونَ عَلَىَّ، وَعَلَيْهِمْ قُمُصٌ مِنْهَا مَا يَبْلُغُ الثُّدِيَّ، وَمِنْهَا مَا دُونَ ذَلِكَ، وَعُرِضَ عَلَىَّ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ وَعَلَيْهِ قَمِيصٌ يَجُرُّهُ ‏"‏‏.‏ قَالُوا فَمَا أَوَّلْتَ ذَلِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ ‏"‏ الدِّينَ ‏"‏‏.‏ئەبو سعید خودری دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی لە كاتێكدا لە خەودا بووم دەمبینی خەڵكیان پیشان دەدام كراسیان لەبەردا بوو هەیانبوو كراسەكەی گەیشتبوە سەر مەمكی هەیان بوو كەمتر عومەری كوڕی خطاب یان پیشان دام كراسێكی لەبەردا بوو بە زەویدا رایدەكێشا وتیان ئەی پەیامبەری خوا ﷺ بەچی لێكیدەدەیتەوە فەرمووی بەدین

‏صحیح البخاري 23

‏

(16) باب الْحَيَاءُ مِنَ الإِيمَانِ(16) باب الْحَيَاءُ مِنَ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَبِيهِ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَرَّ عَلَى رَجُلٍ مِنَ الأَنْصَارِ وَهُوَ يَعِظُ أَخَاهُ فِي الْحَيَاءِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ دَعْهُ فَإِنَّ الْحَيَاءَ مِنَ الإِيمَانِ ‏"‏‏.‏سالمی كوڕی عبدالله لە باوكیەوە دەگێڕێتەوە كە پەیامبەری خوا ﷺ تێپەڕی بەلای پیاوێك لەپشتیوانان دا كە ئامۆژگاری براكەی دەكرد لەبارەی شەرمەوە پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی وازی لێ بێنە شەرم و حەیا لە باوەڕەوەیە

‏صحیح البخاري 24

‏

(17) بَابُ {فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلاَةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ}(17) بَابُ {جا ئەگەر پەشیمان بوونەوە و نوێژیان كرد و زەكاتیان دا ڕێیان بەڕەڵاكەن}

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُسْنَدِيُّ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو رَوْحٍ الْحَرَمِيُّ بْنُ عُمَارَةَ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ وَاقِدِ بْنِ مُحَمَّدٍ، قَالَ سَمِعْتُ أَبِي يُحَدِّثُ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "‏ أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَيُقِيمُوا الصَّلاَةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ، فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ إِلاَّ بِحَقِّ الإِسْلاَمِ، وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللَّهِ ‏"‏‏.‏لە كوڕی عومەرەوە دەگێڕنەوە كە پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی فەرمانم پێكراوە بجەنگم لەگەڵ خەڵك تا گەواهی دەدەن كە هیچ پەرستراوێكی بە هەق نیە جگە لە الله، وە موحەممەد پەیامبەری الله یە، وە نوێژ بكەن و زەكات بدەن، جا ئەگەر ئەوەیان كرد خوێن و سامانیان پارێزراوە تەنها بە حەقی ئیسلام نەبێت، لێ پرسینەوەشیان لەلای الله یە.

‏25

‏

(18) باب مَنْ قَالَ إِنَّ الإِيمَانَ هُوَ الْعَمَلُ(18) باب مَنْ قَالَ إِنَّ الإِيمَانَ هُوَ الْعَمَلُ

لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: {وَتِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}. وَقَالَ عِدَّةٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: {فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ} عَنْ قَوْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ. وَقَالَ: {لِمِثْلِ هَذَا فَلْيَعْمَلِ الْعَامِلُونَ}.لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: {وَتِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}. وَقَالَ عِدَّةٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: {فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ} عَنْ قَوْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ. وَقَالَ: {لِمِثْلِ هَذَا فَلْيَعْمَلِ الْعَامِلُونَ}.

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ، وَمُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، قَالاَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ شِهَابٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سُئِلَ أَىُّ الْعَمَلِ أَفْضَلُ فَقَالَ ‏"‏ إِيمَانٌ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ‏"‏‏.‏ قِيلَ ثُمَّ مَاذَا قَالَ ‏"‏ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ‏"‏‏.‏ قِيلَ ثُمَّ مَاذَا قَالَ ‏"‏ حَجٌّ مَبْرُورٌ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پرسیار كرا لە پەیامبەری خوا ﷺ چ كردەوەیەك زۆر چاكە فەرمووی باوەڕ بەخوا و پەیامبەرەكەی وتیان پاشان چی فەرمووی تێكۆشان و خەبات لە ڕێگەی خوادا وتیان پاشان چی فەرمووی حەجێكی وەرگیراو

‏صحیح البخاري 26

‏

(19) بَابُ إِذَا لَمْ يَكُنِ الإِسْلاَمُ عَلَى الْحَقِيقَةِ وَكَانَ عَلَى الاِسْتِسْلاَمِ أَوِ الْخَوْفِ مِنَ الْقَتْلِ(19) بَابُ إِذَا لَمْ يَكُنِ الإِسْلاَمُ عَلَى الْحَقِيقَةِ وَكَانَ عَلَى الاِسْتِسْلاَمِ أَوِ الْخَوْفِ مِنَ الْقَتْلِ

لِقَوْلِهِ تَعَالَى: {قَالَتِ الأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا}. فَإِذَا كَانَ عَلَى الْحَقِيقَةِ فَهُوَ عَلَى قَوْلِهِ جَلَّ ذِكْرُهُ: {إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الإِسْلاَمُ}، {وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ}لِقَوْلِهِ تَعَالَى: {قَالَتِ الأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا}. فَإِذَا كَانَ عَلَى الْحَقِيقَةِ فَهُوَ عَلَى قَوْلِهِ جَلَّ ذِكْرُهُ: {إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الإِسْلاَمُ}، {وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ}

حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ أَخْبَرَنِي عَامِرُ بْنُ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ، عَنْ سَعْدٍ، رضى الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَعْطَى رَهْطًا وَسَعْدٌ جَالِسٌ، فَتَرَكَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم رَجُلاً هُوَ أَعْجَبُهُمْ إِلَىَّ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لَكَ عَنْ فُلاَنٍ فَوَاللَّهِ إِنِّي لأَرَاهُ مُؤْمِنًا‏.‏ فَقَالَ ‏"‏ أَوْ مُسْلِمًا ‏"‏‏.‏ فَسَكَتُّ قَلِيلاً، ثُمَّ غَلَبَنِي مَا أَعْلَمُ مِنْهُ فَعُدْتُ لِمَقَالَتِي فَقُلْتُ مَا لَكَ عَنْ فُلاَنٍ فَوَاللَّهِ إِنِّي لأَرَاهُ مُؤْمِنًا فَقَالَ ‏"‏ أَوْ مُسْلِمًا ‏"‏‏.‏ ثُمَّ غَلَبَنِي مَا أَعْلَمُ مِنْهُ فَعُدْتُ لِمَقَالَتِي وَعَادَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ثُمَّ قَالَ ‏"‏ يَا سَعْدُ، إِنِّي لأُعْطِي الرَّجُلَ وَغَيْرُهُ أَحَبُّ إِلَىَّ مِنْهُ، خَشْيَةَ أَنْ يَكُبَّهُ اللَّهُ فِي النَّارِ ‏"‏‏.‏ وَرَوَاهُ يُونُسُ وَصَالِحٌ وَمَعْمَرٌ وَابْنُ أَخِي الزُّهْرِيِّ عَنِ الزُّهْرِيِّ‏.‏سعد ڕەزای خوای لێ بێ دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ بەخششێكی دا بە كۆمەڵێك لە نۆ موسوڵمانەكان (المؤلفة قلوبهم) سعدیش دانیشتبوو پەیامبەری خوا ﷺ پیاوێكی لێ پەڕاندن كە من زۆر سەرسام بووم پێی وتم ئەی پەیامبەری خوا ﷺ چیت هەیە لەسەر فڵانە كەس سوێند بەخوا من بە باوەڕدار دەیبینم فەرمووی یان موسوڵمانە كەمێك بێدەنگ بوو پاشان ئەوەی لەبارەیەوە دەیزانم زیاتر هانی دام قسەكەم دووبارەكردەوە وتم چیت هەیە لەسەر فڵانە كەس سوێند بەخوا من بە باوەڕدار دەیبینم فەرمووی یان موسوڵمان پاشان هەمان زانیاری لەبارەیەوە هانی دام هەمان قسەم كردەوە پەیامبەری خوا ﷺ هەمان فەرمایشتی فەرموەوە پاشان فەرموی ئەی سعد من كە شتێك دەدەم بە كەسێك كەسانی تر هەن و لەو خۆشەویستترن لەلام نایاندەمێ چونكە دەترسم خوا بەڕوودا فڕێی بداتە ناو ئاگرەوە

‏صحیح البخاري 27

‏

(20) باب إِفْشَاءُ السَّلاَمِ مِنَ الإِسْلاَمِ(20) باب إِفْشَاءُ السَّلاَمِ مِنَ الإِسْلاَمِ

وَقَالَ عَمَّارٌ: ثَلاَثٌ مَنْ جَمَعَهُنَّ فَقَدْ جَمَعَ الإِيمَانَ الإِنْصَافُ مِنْ نَفْسِكَ، وَبَذْلُ السَّلاَمِ لِلْعَالَمِ، وَالإِنْفَاقُ مِنَ الإِقْتَارِ.وَقَالَ عَمَّارٌ: ثَلاَثٌ مَنْ جَمَعَهُنَّ فَقَدْ جَمَعَ الإِيمَانَ الإِنْصَافُ مِنْ نَفْسِكَ، وَبَذْلُ السَّلاَمِ لِلْعَالَمِ، وَالإِنْفَاقُ مِنَ الإِقْتَارِ.

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ، قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ يَزِيدَ بْنِ أَبِي حَبِيبٍ، عَنْ أَبِي الْخَيْرِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، أَنَّ رَجُلاً، سَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَىُّ الإِسْلاَمِ خَيْرٌ قَالَ "‏ تُطْعِمُ الطَّعَامَ، وَتَقْرَأُ السَّلاَمَ عَلَى مَنْ عَرَفْتَ وَمَنْ لَمْ تَعْرِفْ ‏"‏‏.‏لە عَبْدِ اللَّهِ ی كوڕی عەمرەوە دەگێڕنەوە، كە پیاوێ لە پەیامبەری خوای ﷺ پرسی كام ئیسلام خێر و چاكە، فەرمووی خواردن ببەخشە و سڵاو بكە لەو كەسەی كە دەیناسی وە لەو كەسەش كە نایناسی.

‏28

‏

(21) باب كُفْرَانِ الْعَشِيرِ وَكُفْرٍ دُونَ كُفْرٍ(21) باب كُفْرَانِ الْعَشِيرِ وَكُفْرٍ دُونَ كُفْرٍ

فِيهِ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ.فِيهِ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ.

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، عَنْ مَالِكٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ، عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ أُرِيتُ النَّارَ فَإِذَا أَكْثَرُ أَهْلِهَا النِّسَاءُ يَكْفُرْنَ ‏"‏‏.‏ قِيلَ أَيَكْفُرْنَ بِاللَّهِ قَالَ ‏"‏ يَكْفُرْنَ الْعَشِيرَ، وَيَكْفُرْنَ الإِحْسَانَ، لَوْ أَحْسَنْتَ إِلَى إِحْدَاهُنَّ الدَّهْرَ ثُمَّ رَأَتْ مِنْكَ شَيْئًا قَالَتْ مَا رَأَيْتُ مِنْكَ خَيْرًا قَطُّ ‏"‏‏.‏كوڕی عەباس دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی ئاگری دۆزەخیان پیشان دام دەبینم زۆرترینی ئەوانەی كە تێیدان ئافرەتن چونكە كوفر دەكەن وتیان ئایا بێ باوەڕن بە خوا فەرمووی ناشكورن بە مێردەكانیان ناشوكرن بەو چاكەیەی لە گەڵیاندا دەیكەن ئەگەر هەموو ژیانت چاكە بكەیت لەگەڵ یەكێكیاندا پاشان شتێكی زۆر بچوكت لێ ببینێ كە پێی خۆش نەبێت دەڵێت هەرگیز خۆشیم لە تۆ نەدیوە.

‏صحیح البخاري 29

‏

(22) باب الْمَعَاصِي مِنْ أَمْرِ الْجَاهِلِيَّةِ وَلاَ يُكَفَّرُ صَاحِبُهَا بِارْتِكَابِهَا إِلاَّ بِالشِّرْكِ(22) باب الْمَعَاصِي مِنْ أَمْرِ الْجَاهِلِيَّةِ وَلاَ يُكَفَّرُ صَاحِبُهَا بِارْتِكَابِهَا إِلاَّ بِالشِّرْكِ

لِقَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّكَ امْرُؤٌ فِيكَ جَاهِلِيَّةٌ». وَقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: {إِنَّ اللَّهَ لاَ يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ}.لِقَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّكَ امْرُؤٌ فِيكَ جَاهِلِيَّةٌ». وَقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: {إِنَّ اللَّهَ لاَ يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ}.

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ وَاصِلٍ الأَحْدَبِ، عَنِ الْمَعْرُورِ، قَالَ لَقِيتُ أَبَا ذَرٍّ بِالرَّبَذَةِ، وَعَلَيْهِ حُلَّةٌ، وَعَلَى غُلاَمِهِ حُلَّةٌ، فَسَأَلْتُهُ عَنْ ذَلِكَ، فَقَالَ إِنِّي سَابَبْتُ رَجُلاً، فَعَيَّرْتُهُ بِأُمِّهِ، فَقَالَ لِيَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ يَا أَبَا ذَرٍّ أَعَيَّرْتَهُ بِأُمِّهِ إِنَّكَ امْرُؤٌ فِيكَ جَاهِلِيَّةٌ، إِخْوَانُكُمْ خَوَلُكُمْ، جَعَلَهُمُ اللَّهُ تَحْتَ أَيْدِيكُمْ، فَمَنْ كَانَ أَخُوهُ تَحْتَ يَدِهِ فَلْيُطْعِمْهُ مِمَّا يَأْكُلُ، وَلْيُلْبِسْهُ مِمَّا يَلْبَسُ، وَلاَ تُكَلِّفُوهُمْ مَا يَغْلِبُهُمْ، فَإِنْ كَلَّفْتُمُوهُمْ فَأَعِينُوهُمْ ‏"‏‏.‏ئەبو ذر دەڵێ ڕۆژێك بە بیلالم وت كوڕی ژنە ڕەشەكە پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی تۆ كەسێكیت ڕەوشتی نەزانیت تێدا ماوە ئەوانە براتانن خوا خستونیەتە بەردەستی ئێوە هەركەس براكەی لەبەر دەستا بێت بالەو خۆراكەی خۆتان دەیخۆن ئەوانیش بیخۆن لەو پۆشاكەی خۆتان لەبەری دەكەن با ئەوانیش لەبەری بكەن زیاتر لەتوانای خۆشیان ئەرك مەخەنە سەریان ئەگەر ئەركی قورستان خستە سەرشانیان یارمەتیان بدەن

‏صحیح البخاري 30

‏

بَابُ {وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا} فَسَمَّاهُمُ الْمُؤْمِنِينَبەشی {ئەگەر دوو كۆمەڵ لە باوەڕداران دژ بەیەكتر جەنگیان كرد ئەوە لە نێوانیاندا ئاشتەوایی بكەن} فَسَمَّاهُمُ الْمُؤْمِنِينَ

حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ الْمُبَارَكِ، حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ، حَدَّثَنَا أَيُّوبُ، وَيُونُسُ، عَنِ الْحَسَنِ، عَنِ الأَحْنَفِ بْنِ قَيْسٍ، قَالَ ذَهَبْتُ لأَنْصُرَ هَذَا الرَّجُلَ، فَلَقِيَنِي أَبُو بَكْرَةَ فَقَالَ أَيْنَ تُرِيدُ قُلْتُ أَنْصُرُ هَذَا الرَّجُلَ‏.‏ قَالَ ارْجِعْ فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ ‏"‏ إِذَا الْتَقَى الْمُسْلِمَانِ بِسَيْفَيْهِمَا فَالْقَاتِلُ وَالْمَقْتُولُ فِي النَّارِ ‏"‏‏.‏ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ هَذَا الْقَاتِلُ فَمَا بَالُ الْمَقْتُولِ قَالَ ‏"‏ إِنَّهُ كَانَ حَرِيصًا عَلَى قَتْلِ صَاحِبِهِ ‏"‏‏.‏ئەبو بەكرە دەڵێ بیستم پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی ئەگەر دوو موسوڵمان بەشمشێرەكانیان چون بەگژ یەكدا بكوژ و كوژراو هەردووكیان لە ئاگردان وتم ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئەوە بكوژ حەقی خۆیەتی ئەی تاوانی كوژراو چییە فەرمووی ئەویش سوور بووە لەسەر كوشتنی هاوەڵەكەی

‏صحیح البخاري 31

‏

(23) باب ظُلْمٌ دُونَ ظُلْمٍ(23) باب ظُلْمٌ دُونَ ظُلْمٍ

حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، ح‏.‏ قَالَ وَحَدَّثَنِي بِشْرٌ، قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدٌ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ سُلَيْمَانَ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَلْقَمَةَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ لَمَّا نَزَلَتِ ‏{‏الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ‏}‏ قَالَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَيُّنَا لَمْ يَظْلِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ ‏{‏إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ‏}‏‏.‏عبداللە ی كوڕی مسعود دەڵێ كاتێك ئەم ئایەتە نازڵ بوو {ئەوانەی كە باوەڕیان هێناوە و ستەم و هاوەڵگەریان تێكەڵ بە باوەڕەكەیان نەكردووە ئاسوودەیی و هێمنی هەر بۆ ئەوانەیە هەر ئەوانەش ڕێنمووی كراون} لەو كاتەدا هاوەڵانی پەیامبەر ﷺ وتیان جاكێ لە ئێمە ستەمی نەكردوە خوای گەورە ئەم ئایەتەی نازڵ كرد {بەڕاستی هاوبەش دانان بۆ خوا ستەمێكی گەورەیە‏}

‏صحیح البخاري 32

‏

(24) باب عَلاَمَةِ الْمُنَافِقِ(24) بەشی نیشانەی دووڕوویی

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ أَبُو الرَّبِيعِ، قَالَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَعْفَرٍ، قَالَ حَدَّثَنَا نَافِعُ بْنُ مَالِكِ بْنِ أَبِي عَامِرٍ أَبُو سُهَيْلٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلاَثٌ إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ، وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی نیشانەی دووڕوو سێ شتە ئەگەر قسەی كرد درۆ دەكات ئەگەر بەڵێن و پەیمانێكی دا نەیباتە سەر ئەگەر سپاردەی لەلا دانرا خیانەتی لێ بكات

‏صحیح البخاري 33

‏

حَدَّثَنَا قَبِيصَةُ بْنُ عُقْبَةَ، قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُرَّةَ، عَنْ مَسْرُوقٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُنَافِقًا خَالِصًا، وَمَنْ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْهُنَّ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنَ النِّفَاقِ حَتَّى يَدَعَهَا إِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ وَإِذَا حَدَّثَ كَذَبَ وَإِذَا عَاهَدَ غَدَرَ، وَإِذَا خَاصَمَ فَجَرَ ‏"‏‏.‏ تَابَعَهُ شُعْبَةُ عَنِ الأَعْمَشِ‏.‏عبداللە ی كوڕی عەمڕ دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی چوار شت هەن هەر كەسێ تیایدا بێت دووڕوویەكی تەواوە هەركەسیش یەك شت لەو چوارەی تێدابێت ئەوە نیشانەیەكی دووڕوویی تێدایە هەتا وازی لێدەهێنێت ئەگەر ئەمانەتێكی لەلا دانرا خیانەتی تیا بكات ئەگەر قسەی كرد درۆ بكات ئەگەر پەیمانێكی دا بەكەسێك بیشكێنێت و نەیباتە سەر ئەگەر ناكۆكیەكی لەگەڵ كەسێك هەبوو لە هەق و ڕاستی لابدات

‏صحیح البخاري 34

‏

(25) باب قِيَامُ لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الإِيمَانِ(25) باب قِيَامُ لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ، قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الزِّنَادِ، عَنِ الأَعْرَجِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ مَنْ يَقُمْ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی هەر كەسێك شەوی قەدر بكاتەوە باوەڕ و پاداشت پاڵی پێوە بنێت لە گوناهە پێشوەكانی دەبوردرێت

‏صحیح البخاري 35

‏

(26) باب الْجِهَادُ مِنَ الإِيمَانِ(26) بەشی جەنگان لە باوەڕەوەیە

حَدَّثَنَا حَرَمِيُّ بْنُ حَفْصٍ، قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ، قَالَ حَدَّثَنَا عُمَارَةُ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو زُرْعَةَ بْنُ عَمْرِو بْنِ جَرِيرٍ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ انْتَدَبَ اللَّهُ لِمَنْ خَرَجَ فِي سَبِيلِهِ لاَ يُخْرِجُهُ إِلاَّ إِيمَانٌ بِي وَتَصْدِيقٌ بِرُسُلِي أَنْ أُرْجِعَهُ بِمَا نَالَ مِنْ أَجْرٍ أَوْ غَنِيمَةٍ، أَوْ أُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ، وَلَوْلاَ أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي مَا قَعَدْتُ خَلْفَ سَرِيَّةٍ، وَلَوَدِدْتُ أَنِّي أُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ أُحْيَا، ثُمَّ أُقْتَلُ ثُمَّ أُحْيَا، ثُمَّ أُقْتَلُ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی خوا كەفارەتی ئەو كەسە دەكات كە لە ڕێگەی خوادا دەردەچێت ئەو هۆیەشی كە پێی هاندەرە بۆ دەرچوونی تەنها ببڕوا بەخوا و پەیامبەریكانی بێت ئەوسا یان پاداشت و دەستكەوتی خۆیەتی دەیگێڕمەوە یان دەیخەمە ناو بەهەشتەوە خۆ ئەگەر گران نەبوایە لەسەر ئومەتەكەم بە ئامادەبوونم لەگەڵ هیچ مەفرەزەو سوپایەكدا دوانەدەكەوتم حەزیشم دەكرد بكوژرێم لە ڕێی خودادا پاشان زیندوببمەوە جارێكی تریش بكوژرێم و پاشان زیندوببمەوە ئینجا بكوژرێم

‏صحیح البخاري 36

‏

(27) باب تَطَوُّعُ قِيَامِ رَمَضَانَ مِنَ الإِيمَانِ(27) باب تَطَوُّعُ قِيَامِ رَمَضَانَ مِنَ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی هەركەس ڕەمەزان هەستێ ئیمان هاندەری بێ و مەبەستی پاداشتی لای خوا بێ خوا لەگوناهە ڕابوردوەكانی خۆش دەبێت

‏صحیح البخاري 37

‏

(28) باب صَوْمُ رَمَضَانَ احْتِسَابًا مِنَ الإِيمَانِ(28) باب صَوْمُ رَمَضَانَ احْتِسَابًا مِنَ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا ابْنُ سَلاَمٍ، قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ فُضَيْلٍ، قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ، عَنْ أَبِي سَلَمَةَ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی هەركەس ڕۆژووی ڕەمەزان بگرێت و تەنها ئیمان هاندەری بێت و مەبەستیشی بەدەست هێنانی پاداشتی لای خوای بێت خوا لە كوناهە ڕابوردوەكانی خۆش دەبێت

‏صحیح البخاري 38

‏

(29) باب الدِّينُ يُسْرٌ(29) بەشی ئاسانی ئایین

وَقَوْلُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ‏"أَحَبُّ الدِّينِ إِلَى اللَّهِ الْحَنِيفِيَّةُ السَّمْحَةُ‏"وَقَوْلُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ‏"أَحَبُّ الدِّينِ إِلَى اللَّهِ الْحَنِيفِيَّةُ السَّمْحَةُ‏"

حَدَّثَنَا عَبْدُ السَّلاَمِ بْنُ مُطَهَّرٍ، قَالَ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ عَلِيٍّ، عَنْ مَعْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْغِفَارِيِّ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي سَعِيدٍ الْمَقْبُرِيِّ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إِلاَّ غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَأَبْشِرُوا، وَاسْتَعِينُوا بِالْغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَىْءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ ‏"‏‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی ئایین و دینداری ئاسانە و هیچ گرانیەكی تێدا نیە ئەگەر كەسێك بیەوێت ڕۆ بچێت و زۆر بەتوندی بیگرێت واز لە ئاسانكاریەكان بێنێت ناتوانێت ئاین كۆڵی پێدەدات و دەیبەزێنێت كەواتە میانەڕەو بن بە پاداشتی كاری هەمیشەیی بەیانیان و ئێواران و كەمێك لەشەو خواپەرستی بكەن

‏صحیح البخاري 39

‏

(30) باب الصَّلاَةُ مِنَ الإِيمَانِ(30) بەشی نوێژ لە باوەڕەوەیە

وَقَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى: {وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ} يَعْنِي صَلاَتَكُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ.فەرموودەی خوای پەروەردگار {خوای گه‌وره‌ بڕوا (و نوێژه‌کانی جاران) تانی به‌زایه‌ نه‌داوه} واتە نوێژەكانتان لە لای كەعبە

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ خَالِدٍ، قَالَ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ، عَنِ الْبَرَاءِ، أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ أَوَّلَ مَا قَدِمَ الْمَدِينَةَ نَزَلَ عَلَى أَجْدَادِهِ ـ أَوْ قَالَ أَخْوَالِهِ ـ مِنَ الأَنْصَارِ، وَأَنَّهُ صَلَّى قِبَلَ بَيْتِ الْمَقْدِسِ سِتَّةَ عَشَرَ شَهْرًا، أَوْ سَبْعَةَ عَشَرَ شَهْرًا، وَكَانَ يُعْجِبُهُ أَنْ تَكُونَ قِبْلَتُهُ قِبَلَ الْبَيْتِ، وَأَنَّهُ صَلَّى أَوَّلَ صَلاَةٍ صَلاَّهَا صَلاَةَ الْعَصْرِ، وَصَلَّى مَعَهُ قَوْمٌ، فَخَرَجَ رَجُلٌ مِمَّنْ صَلَّى مَعَهُ، فَمَرَّ عَلَى أَهْلِ مَسْجِدٍ، وَهُمْ رَاكِعُونَ فَقَالَ أَشْهَدُ بِاللَّهِ لَقَدْ صَلَّيْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قِبَلَ مَكَّةَ، فَدَارُوا كَمَا هُمْ قِبَلَ الْبَيْتِ، وَكَانَتِ الْيَهُودُ قَدْ أَعْجَبَهُمْ إِذْ كَانَ يُصَلِّي قِبَلَ بَيْتِ الْمَقْدِسِ، وَأَهْلُ الْكِتَابِ، فَلَمَّا وَلَّى وَجْهَهُ قِبَلَ الْبَيْتِ أَنْكَرُوا ذَلِكَ‏.‏ قَالَ زُهَيْرٌ حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ عَنِ الْبَرَاءِ فِي حَدِيثِهِ هَذَا أَنَّهُ مَاتَ عَلَى الْقِبْلَةِ قَبْلَ أَنْ تُحَوَّلَ رِجَالٌ وَقُتِلُوا، فَلَمْ نَدْرِ مَا نَقُولُ فِيهِمْ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى ‏{‏وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ‏}‏براء دەڵێ یەكەمجار كە پەیامبەر ﷺ تەشریفی هاتە مەدینە لەماڵی خاڵوانی لایدا هەروەها رووەو ماڵی پیرۆز شانزە مانگ نوێژی كرد بەڵام هەر حەزی دەكرد ڕوو بكاتە كەعبە یەكەم نوێژیش كە كردی نوێژی عەسر بوو كۆمەڵێكیش لەگەڵیا نوێژیان كرد پیاوێك لەوانەی لەگەڵیا نوێژیان كرد چووەدەر بەلای مزگەوتێكدا تێپەڕی كە كۆمەڵێك نوێژیان دەكرد لەركوعا بوون وتی سوێند بەخوا لەگەڵ پەیامبەری خوادا ﷺ نوێژم كرد روومان كردە مەككە یەكسەر ئەوانیش روویان وەرگێڕا بۆ لای مەككە پێشتر جولەكەكان پێیان خۆش بوو كە موسوڵمانەكان ڕووەو قدس نوێژیان دەكرد بەڵام كاتێك ڕوویان كردە مەككە پێیان ناخۆش بوو

‏صحیح البخاري 40

‏

(31) باب حُسْنِ إِسْلاَمِ الْمَرْءِ(31) باب حُسْنِ إِسْلاَمِ الْمَرْءِ

قَالَ مَالِكٌ أَخْبَرَنِي زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ، أَنَّ عَطَاءَ بْنَ يَسَارٍ، أَخْبَرَهُ أَنَّ أَبَا سَعِيدٍ الْخُدْرِيَّ أَخْبَرَهُ أَنَّهُ، سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ ‏ "‏ إِذَا أَسْلَمَ الْعَبْدُ فَحَسُنَ إِسْلاَمُهُ يُكَفِّرُ اللَّهُ عَنْهُ كُلَّ سَيِّئَةٍ كَانَ زَلَفَهَا، وَكَانَ بَعْدَ ذَلِكَ الْقِصَاصُ، الْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ، وَالسَّيِّئَةُ بِمِثْلِهَا إِلاَّ أَنْ يَتَجَاوَزَ اللَّهُ عَنْهَا ‏"‏‏.‏ئەبو سعیدی خودری دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی ئەگەر بەندەیەك موسوڵمان بوو ئیسلامیەتیەكی باشی جێ بەجێ كرد خوای گەورە لەو گوناهانەی خۆش دەبێت كە پێشتر كردوویەتی دوای ئەوەش تۆڵە و سزای دونیا هەیە چاكەش بە دەقات هەتا حەوت سەد قات پاداشتی دەدرێتەوە خراپەش تەنها بەقەدەر خۆی سزای دەدرێت مەگەر خوا لێی خۆش بێت

‏صحیح البخاري 41

‏

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ، قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، قَالَ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ، عَنْ هَمَّامٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ إِذَا أَحْسَنَ أَحَدُكُمْ إِسْلاَمَهُ، فَكُلُّ حَسَنَةٍ يَعْمَلُهَا تُكْتَبُ لَهُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ، وَكُلُّ سَيِّئَةٍ يَعْمَلُهَا تُكْتَبُ لَهُ بِمِثْلِهَا ‏"‏‏.‏ئەم فەرموودەیە بەردەست نیە بە كوردی

‏صحیح البخاري 42

‏

(32) باب أَحَبُّ الدِّينِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهُ(32) باب أَحَبُّ الدِّينِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهُ

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى، حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ هِشَامٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي أَبِي، عَنْ عَائِشَةَ، أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم دَخَلَ عَلَيْهَا وَعِنْدَهَا امْرَأَةٌ قَالَ ‏"‏ مَنْ هَذِهِ ‏"‏‏.‏ قَالَتْ فُلاَنَةُ‏.‏ تَذْكُرُ مِنْ صَلاَتِهَا‏.‏ قَالَ ‏"‏ مَهْ، عَلَيْكُمْ بِمَا تُطِيقُونَ، فَوَاللَّهِ لاَ يَمَلُّ اللَّهُ حَتَّى تَمَلُّوا ‏"‏‏.‏ وَكَانَ أَحَبَّ الدِّينِ إِلَيْهِ مَا دَامَ عَلَيْهِ صَاحِبُهُ‏.‏عائیشە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ چووە ژوورەوە بۆلای ئافرەتێكی لەلا بوو فەرمووی ئەمە كێ یە عائیشە وتی فڵانە كەسە عائیشە باسی نوێژە زۆرەكانی ئەو ژنەی بۆ كرد پەیامبەر ﷺ فەرمووی وریا بن بەپێی توانا خواپەرستی بكەن سوێند بەخوا خوا بێزار نابێت تا ئێوە بێزار نەبن باشترین دینداری لەلای پەیامبەر ﷺ ئەوە بوو كە خاوەنەكەی بەردەوام بێت لەسەری

‏صحیح البخاري 43

‏

(33) باب زِيَادَةِ الإِيمَانِ وَنُقْصَانِهِ(33) بەشی زیاد كردن و كەم كردنی باوەڕ

وَقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: {وَزِدْنَاهُمْ هُدًى}، {وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا} وَقَالَ: {الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ} فَإِذَا تَرَكَ شَيْئًا مِنَ الْكَمَالِ فَهُوَ نَاقِصٌ.وَقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: {وَزِدْنَاهُمْ هُدًى}، {وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا} وَقَالَ: {الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ} فَإِذَا تَرَكَ شَيْئًا مِنَ الْكَمَالِ فَهُوَ نَاقِصٌ.

حَدَّثَنَا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ حَدَّثَنَا هِشَامٌ، قَالَ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ، عَنْ أَنَسٍ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏"‏ يَخْرُجُ مِنَ النَّارِ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَفِي قَلْبِهِ وَزْنُ شَعِيرَةٍ مِنْ خَيْرٍ، وَيَخْرُجُ مِنَ النَّارِ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَفِي قَلْبِهِ وَزْنُ بُرَّةٍ مِنْ خَيْرٍ، وَيَخْرُجُ مِنَ النَّارِ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَفِي قَلْبِهِ وَزْنُ ذَرَّةٍ مِنْ خَيْرٍ ‏"‏‏.‏ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ قَالَ أَبَانُ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ حَدَّثَنَا أَنَسٌ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ مِنْ إِيمَانٍ ‏"‏‏.‏ مَكَانَ ‏"‏ مِنْ خَيْرٍ ‏"‏‏.‏ئەنەس دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی لەئاگری دۆوەخ دێتە دەرەوە هەر كەس بڵێت لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ - هیچ خوایەك بە حەق نیە جگە لە الله - و بە ئەندازەی كێشی دەنكە جۆیەك خێری لە دڵید تێدابێت هەروەها لە ئاگر دێتە دەرەوە هەركەسێك بڵێت لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ - هیچ خوایەك بە حەق نیە جگە لە الله - و لە دڵیا كێشی دەنكە گەنمێم خێری تێدا بێت هەروەها لە ئاگر دێتە دەرەوە هەركەس بڵێت لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ - هیچ خوایەك بە حەق نیە جگە لە الله - و لە دڵیا ئەندازەی گەردیلەیەك خێری تێدا بێت

‏صحیح البخاري 44

‏

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الصَّبَّاحِ، سَمِعَ جَعْفَرَ بْنَ عَوْنٍ، حَدَّثَنَا أَبُو الْعُمَيْسِ، أَخْبَرَنَا قَيْسُ بْنُ مُسْلِمٍ، عَنْ طَارِقِ بْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ، أَنَّ رَجُلاً، مِنَ الْيَهُودِ قَالَ لَهُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، آيَةٌ فِي كِتَابِكُمْ تَقْرَءُونَهَا لَوْ عَلَيْنَا مَعْشَرَ الْيَهُودِ نَزَلَتْ لاَتَّخَذْنَا ذَلِكَ الْيَوْمَ عِيدًا‏.‏ قَالَ أَىُّ آيَةٍ قَالَ ‏{‏الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا‏}‏‏.‏ قَالَ عُمَرُ قَدْ عَرَفْنَا ذَلِكَ الْيَوْمَ وَالْمَكَانَ الَّذِي نَزَلَتْ فِيهِ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَهُوَ قَائِمٌ بِعَرَفَةَ يَوْمَ جُمُعَةٍ‏.‏عومەری كوڕی خطاب دەڵێ پیاوێك لە جولەكەكان پێی وت ئەی سەرداری بڕواداران ئایەتێك هەیە لە كتێبەكەتاندا ئەگەر لەسەر جەماوەری ئێمەی جولەكە داببەزیایە ئەو ڕۆژەمان دەكرد بە جەژن فەرمووی كام ئایەتە وتی {ئەمڕۆ ئایینەكەتانم تەواو كردوە بۆتان و چاكە و بەهرەی خۆمم بەتەواوی ڕشتووە بەسەرتاندا و ڕازی بووم كە ئیسلام ئایینتان بێت} عومەر وتی ئەو ڕۆژەمان زانیوە و ئەو شوێنەش كە تیایدا دابەزیوەتە سەر پەیامبەری خوا ﷺ لەكاتێكدا لە عەرەفەدا بوو لە ڕۆژێكی هەینی دا

‏صحیح البخاري 45

‏

(34) باب الزَّكَاةُ مِنَ الإِسْلاَمِ(34) بەشی زەكات لە ئیسلامەوەیە

وَقَوْلُهُ: {وَمَا أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلاَةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ}فەرموودەی خوا {لەگەڵ ئەوەشدا كە فەرمانیان پێ نەدرا بوو مەگەر بەوەی كە پەرستشی خوا بكەن بە دڵسۆزی ملكەچی بۆ بكەن خۆیان بە دوور بگرن لە هەموو بیر و باوەڕێكی خوار و خێچ وە نوێژ بكەن و زەكات بدەن وە ئەمەیە ئاینی ڕاست}

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ، عَنْ عَمِّهِ أَبِي سُهَيْلِ بْنِ مَالِكٍ، عَنْ أَبِيهِ، أَنَّهُ سَمِعَ طَلْحَةَ بْنَ عُبَيْدِ اللَّهِ، يَقُولُ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنْ أَهْلِ نَجْدٍ، ثَائِرُ الرَّأْسِ، يُسْمَعُ دَوِيُّ صَوْتِهِ، وَلاَ يُفْقَهُ مَا يَقُولُ حَتَّى دَنَا، فَإِذَا هُوَ يَسْأَلُ عَنِ الإِسْلاَمِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ـ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ خَمْسُ صَلَوَاتٍ فِي الْيَوْمِ وَاللَّيْلَةِ ‏"‏‏.‏ فَقَالَ هَلْ عَلَىَّ غَيْرُهَا قَالَ ‏"‏ لاَ، إِلاَّ أَنْ تَطَوَّعَ ‏"‏‏.‏ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ وَصِيَامُ رَمَضَانَ ‏"‏‏.‏ قَالَ هَلْ عَلَىَّ غَيْرُهُ قَالَ ‏"‏ لاَ، إِلاَّ أَنْ تَطَوَّعَ ‏"‏‏.‏ قَالَ وَذَكَرَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الزَّكَاةَ‏.‏ قَالَ هَلْ عَلَىَّ غَيْرُهَا قَالَ ‏"‏ لاَ، إِلاَّ أَنْ تَطَوَّعَ ‏"‏‏.‏ قَالَ فَأَدْبَرَ الرَّجُلُ وَهُوَ يَقُولُ وَاللَّهِ لاَ أَزِيدُ عَلَى هَذَا وَلاَ أَنْقُصُ‏.‏ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ أَفْلَحَ إِنْ صَدَقَ ‏"‏‏.‏طەڵحەی كوڕی عبید الله دەڵێ پیاوێكی خەڵكی نەجد هات بۆ خزمەت پەیامبەری خوا ﷺ سەری ژاكاو بوو بۆڵە بۆڵی دەبیسترا بەڵام لێی تێنەدەگەیشتین كە چی دەڵێت هات نزیك بویەوە پرسیاری كرد لەسەر ئیسلام پەیامبەر ﷺ فەرمووی پێنج نوێژ لەڕۆژێكدا وتی ئایا لەوە زیاترم لەسەرە فەرمووی نەخێر مەگەر خۆبەخشانە زیاتر بكەیت پەیامبەر ﷺ فەرمووی ڕۆژووی ڕەمەزان وتی ئایا لەوە زیاترم لەسەرە فەرمووی نەخێر مەگەر خۆبەخشانە زیاتر بكەیت ئینجا پەیامبەر ﷺ باسی زەكاتی بۆ كرد كابرا وتی لەوە زیاترم لەسەرە فەرمووی نەخێر مەگەر خۆبەخشانە زیاتر بكەیت ئینجا كابرا ڕۆیشت و لەبەر خۆیەوە دەیوت سوێند بەخوا نەلەوە زیاتر دەكەم و نەلەوە كەمتریش پەیامبەر ﷺ فەرمووی ئەگەر ڕاست بكات سەرفرازە و براوەیە

‏46

‏

(35) باب اتِّبَاعُ الْجَنَائِزِ مِنَ الإِيمَانِ(35) باب اتِّبَاعُ الْجَنَائِزِ مِنَ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِيٍّ الْمَنْجُوفِيُّ، قَالَ حَدَّثَنَا رَوْحٌ، قَالَ حَدَّثَنَا عَوْفٌ، عَنِ الْحَسَنِ، وَمُحَمَّدٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ مَنِ اتَّبَعَ جَنَازَةَ مُسْلِمٍ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا، وَكَانَ مَعَهُ حَتَّى يُصَلَّى عَلَيْهَا، وَيَفْرُغَ مِنْ دَفْنِهَا، فَإِنَّهُ يَرْجِعُ مِنَ الأَجْرِ بِقِيرَاطَيْنِ، كُلُّ قِيرَاطٍ مِثْلُ أُحُدٍ، وَمَنْ صَلَّى عَلَيْهَا ثُمَّ رَجَعَ قَبْلَ أَنْ تُدْفَنَ فَإِنَّهُ يَرْجِعُ بِقِيرَاطٍ ‏"‏‏.‏ تَابَعَهُ عُثْمَانُ الْمُؤَذِّنُ قَالَ حَدَّثَنَا عَوْفٌ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَهُ‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ پەیامبەری خوا ﷺ فەرموویەتی هەركەس شوێن تەرمی موسوڵمانێك بكەوێت باوەڕ هاندەری بێ و خوازیاری پاداشتی خوا بێت ئینجا لەگەڵیا بمێنێتەوە هەتا نوێژی لەسەر دەكرێت و لە گۆڕدا دادەپۆشرێت بە دوو قیرات پاداشتەوە دەگەڕێتەوە كەهەر قیراتێك بە ئەندازەی كێوی ئوحودە هەوەها هەركەس نوێژی لەسەر بكات و بگەڕێتەوە پێش ئەوەی دابپۆشرێت ئەوە بەیەك قیرات پاداشتەوە دەگەڕێتەوە

‏صحیح البخاري 47

‏

(36) باب خَوْفِ الْمُؤْمِنِ مِنْ أَنْ يَحْبَطَ عَمَلُهُ وَهُوَ لاَ يَشْعُرُ(36) باب خَوْفِ الْمُؤْمِنِ مِنْ أَنْ يَحْبَطَ عَمَلُهُ وَهُوَ لاَ يَشْعُرُ

وَقَالَ إِبْرَاهِيمُ التَّيْمِيُّ مَا عَرَضْتُ قَوْلِي عَلَى عَمَلِي إِلاَّ خَشِيتُ أَنْ أَكُونَ مُكَذَّبًا. وَقَالَ ابْنُ أَبِي مُلَيْكَةَ أَدْرَكْتُ ثَلاَثِينَ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كُلُّهُمْ يَخَافُ النِّفَاقَ عَلَى نَفْسِهِ، مَا مِنْهُمْ أَحَدٌ يَقُولُ إِنَّهُ عَلَى إِيمَانِ جِبْرِيلَ وَمِيكَائِيلَ. وَيُذْكَرُ عَنِ الْحَسَنِ مَا خَافَهُ إِلاَّ مُؤْمِنٌ، وَلاَ أَمِنَهُ إِلاَّ مُنَافِقٌ. وَمَا يُحْذَرُ مِنَ الإِصْرَارِ عَلَى النِّفَاقِ وَالْعِصْيَانِ مِنْ غَيْرِ تَوْبَةٍ لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: {وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ}.وَقَالَ إِبْرَاهِيمُ التَّيْمِيُّ مَا عَرَضْتُ قَوْلِي عَلَى عَمَلِي إِلاَّ خَشِيتُ أَنْ أَكُونَ مُكَذَّبًا. وَقَالَ ابْنُ أَبِي مُلَيْكَةَ أَدْرَكْتُ ثَلاَثِينَ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كُلُّهُمْ يَخَافُ النِّفَاقَ عَلَى نَفْسِهِ، مَا مِنْهُمْ أَحَدٌ يَقُولُ إِنَّهُ عَلَى إِيمَانِ جِبْرِيلَ وَمِيكَائِيلَ. وَيُذْكَرُ عَنِ الْحَسَنِ مَا خَافَهُ إِلاَّ مُؤْمِنٌ، وَلاَ أَمِنَهُ إِلاَّ مُنَافِقٌ. وَمَا يُحْذَرُ مِنَ الإِصْرَارِ عَلَى النِّفَاقِ وَالْعِصْيَانِ مِنْ غَيْرِ تَوْبَةٍ لِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: {وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ}.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَرْعَرَةَ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ زُبَيْدٍ، قَالَ سَأَلْتُ أَبَا وَائِلٍ عَنِ الْمُرْجِئَةِ،، فَقَالَ حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ، أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ، وَقِتَالُهُ كُفْرٌ ‏"‏‏.‏

عبدالله ی كوڕی مسعود دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرمووی قسە وتن بە موسوڵمان فیسقە دەرچوونە لە گوێڕایەڵی خوا و پەیامبەر ﷺ جەنگان دژی كوفرە

‏صحیح البخاري 48

‏

أَخْبَرَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَعْفَرٍ، عَنْ حُمَيْدٍ، عَنْ أَنَسٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي عُبَادَةُ بْنُ الصَّامِتِ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خَرَجَ يُخْبِرُ بِلَيْلَةِ الْقَدْرِ، فَتَلاَحَى رَجُلاَنِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ فَقَالَ ‏ "‏ إِنِّي خَرَجْتُ لأُخْبِرَكُمْ بِلَيْلَةِ الْقَدْرِ، وَإِنَّهُ تَلاَحَى فُلاَنٌ وَفُلاَنٌ فَرُفِعَتْ وَعَسَى أَنْ يَكُونَ خَيْرًا لَكُمُ الْتَمِسُوهَا فِي السَّبْعِ وَالتِّسْعِ وَالْخَمْسِ ‏"‏‏.‏عوبادەی كوڕی صامت دەڵێ پەیامبەر ﷺ چووە دەرەوە كە ئاگاداری موسوڵمانان بكات بۆ شەوی قەدر دوو پیاو لە موسوڵمانەكان ناكۆكیان بوو فەرمووی من هاتمە دەرەوە كە لە شەوی قەدر ئاگادارتان بكەم كە دەبینم فڵان و فڵان هەرایانە كە منیان دی وازیان هێنا خۆ لەوانەیە ئەو خێری تێدا بێت بۆ ئێوە بۆ ئەو شەوە بگەڕێن كە لەشەوەكانی حەوت و نۆ و پێنج

‏صحیح البخاري 49

‏

(37) بَابُ سُؤَالِ جِبْرِيلَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنِ الإِيمَانِ وَالإِسْلاَمِ وَالإِحْسَانِ وَعِلْمِ السَّاعَةِ(37) بَابُ سُؤَالِ جِبْرِيلَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنِ الإِيمَانِ وَالإِسْلاَمِ وَالإِحْسَانِ وَعِلْمِ السَّاعَةِ

وَبَيَانِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَهُ ثُمَّ قَالَ: «جَاءَ جِبْرِيلُ- عَلَيْهِ السَّلاَمُ- يُعَلِّمُكُمْ دِينَكُمْ». فَجَعَلَ ذَلِكَ كُلَّهُ دِينًا، وَمَا بَيَّنَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِوَفْدِ عَبْدِ الْقَيْسِ مِنَ الإِيمَانِ، وَقَوْلِهِ تَعَالَى: {وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ}.وَبَيَانِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَهُ ثُمَّ قَالَ: «جَاءَ جِبْرِيلُ- عَلَيْهِ السَّلاَمُ- يُعَلِّمُكُمْ دِينَكُمْ». فَجَعَلَ ذَلِكَ كُلَّهُ دِينًا، وَمَا بَيَّنَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِوَفْدِ عَبْدِ الْقَيْسِ مِنَ الإِيمَانِ، وَقَوْلِهِ تَعَالَى: {وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ}.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، أَخْبَرَنَا أَبُو حَيَّانَ التَّيْمِيُّ، عَنْ أَبِي زُرْعَةَ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بَارِزًا يَوْمًا لِلنَّاسِ، فَأَتَاهُ جِبْرِيلُ فَقَالَ مَا الإِيمَانُ قَالَ ‏"‏ الإِيمَانُ أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ وَمَلاَئِكَتِهِ وَبِلِقَائِهِ وَرُسُلِهِ، وَتُؤْمِنَ بِالْبَعْثِ ‏"‏‏.‏ قَالَ مَا الإِسْلاَمُ قَالَ ‏"‏ الإِسْلاَمُ أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ وَلاَ تُشْرِكَ بِهِ، وَتُقِيمَ الصَّلاَةَ، وَتُؤَدِّيَ الزَّكَاةَ الْمَفْرُوضَةَ، وَتَصُومَ رَمَضَانَ ‏"‏‏.‏ قَالَ مَا الإِحْسَانُ قَالَ ‏"‏ أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ ‏"‏‏.‏ قَالَ مَتَى السَّاعَةُ قَالَ ‏"‏ مَا الْمَسْئُولُ عَنْهَا بِأَعْلَمَ مِنَ السَّائِلِ، وَسَأُخْبِرُكَ عَنْ أَشْرَاطِهَا إِذَا وَلَدَتِ الأَمَةُ رَبَّهَا، وَإِذَا تَطَاوَلَ رُعَاةُ الإِبِلِ الْبُهْمُ فِي الْبُنْيَانِ، فِي خَمْسٍ لاَ يَعْلَمُهُنَّ إِلاَّ اللَّهُ ‏"‏‏.‏ ثُمَّ تَلاَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏{‏إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ‏}‏ الآيَةَ‏.‏ ثُمَّ أَدْبَرَ فَقَالَ ‏"‏ رُدُّوهُ ‏"‏‏.‏ فَلَمْ يَرَوْا شَيْئًا‏.‏ فَقَالَ ‏"‏ هَذَا جِبْرِيلُ جَاءَ يُعَلِّمُ النَّاسَ دِينَهُمْ ‏"‏‏.‏ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعَلَ ذَلِكَ كُلَّهُ مِنَ الإِيمَانِ‏.‏ئەبو هریرە دەڵێ ڕۆژێكیان پەیامبەر ﷺ دیاربوو لەناو كۆمەڵێك خەڵكدا جوبرەئیل هات بۆ خزمەتی و لێی پرسی ئیمان چییە فەرمووی باوەڕبوونە بە خوا و فریشتەكان و پەیامبەرانی و ڕۆژی دوایی پرسی ئیسلام چییە فەرمووی ئیسلام ئەوەیە كە خوا بپەرستی و هاوبەشی بۆ بڕیار نەدەیت نوێژ بكەیت زەكات بدەیت و ڕۆژووی ڕەمەزان بگریت پرسی ئیحسان چییە فەرمووی وا خوا پەرستی بكەیت هەروەك چاوت لەو زاتە بێت چونكە ئەگەر تۆ ئەو نەبینیت ئەو تۆ دەبینێت ئینجا پرسی كەی قیامەت بەرپا دەبێت فەرمووی پرسیار لێكراو شارەزاتر نیە لە پرسیاركار بەڵام لە هەندێ نیشانەكانی ئاگادارت دەكەم ئەگەر كەنیزەك گەورەی خۆی لێ ببێت ئەگەر شوانەكان كۆشكی بەرز و گەورە دروست بكەن وە ئەوەی تۆ دەربارەی دەپرسیت یەكێكە لەو پێنجەی كە خوا نەبێ كەس نایزانێت پاشان ئەم ئایەتەی خوێندەوە {بەڕاستی تەنها لای خوایە زانیاری كاتی هاتنی ڕۆژی دوایی‏} ئینجا پیاوەكە هەستا و ڕۆیشت پەیامبەر ﷺ فەرمووی بیگێڕنەوە بەڵام كەسیان نەدی فەرمووی ئەوە جبرئیل بوو هات بۆ ئەوەی لە ئایینەكەتان شارەزاتان بكات

‏صحیح البخاري 50

‏

(38) باب(38) بەشی

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ حَمْزَةَ، قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ صَالِحٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ، أَخْبَرَهُ قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو سُفْيَانَ، أَنَّ هِرَقْلَ، قَالَ لَهُ سَأَلْتُكَ هَلْ يَزِيدُونَ أَمْ يَنْقُصُونَ، فَزَعَمْتَ أَنَّهُمْ يَزِيدُونَ، وَكَذَلِكَ الإِيمَانُ حَتَّى يَتِمَّ‏.‏ وَسَأَلْتُكَ هَلْ يَرْتَدُّ أَحَدٌ سَخْطَةً لِدِينِهِ بَعْدَ أَنْ يَدْخُلَ فِيهِ، فَزَعَمْتَ أَنْ لاَ، وَكَذَلِكَ الإِيمَانُ حِينَ تُخَالِطُ بَشَاشَتُهُ الْقُلُوبَ، لاَ يَسْخَطُهُ أَحَدٌ‏.‏ئەم فەرموودەیە بەردەست نیە بە كوردی

‏صحیح البخاري 51

‏

(39) باب فَضْلِ مَنِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ(39) باب فَضْلِ مَنِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا زَكَرِيَّاءُ، عَنْ عَامِرٍ، قَالَ سَمِعْتُ النُّعْمَانَ بْنَ بَشِيرٍ، يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ ‏ "‏ الْحَلاَلُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامُ بَيِّنٌ، وَبَيْنَهُمَا مُشَبَّهَاتٌ لاَ يَعْلَمُهَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ، فَمَنِ اتَّقَى الْمُشَبَّهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِيِنِهِ وَعِرْضِهِ، وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ كَرَاعٍ يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى، يُوشِكُ أَنْ يُوَاقِعَهُ‏.‏ أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى، أَلاَ إِنَّ حِمَى اللَّهِ فِي أَرْضِهِ مَحَارِمُهُ، أَلاَ وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ‏.‏ أَلاَ وَهِيَ الْقَلْبُ ‏"‏‏.‏نوعمانی كوڕی بەشیر دەڵێ گوێم لێبوە پەیامبەر ﷺ دەیفەرموو حەڵاڵ ئاشكرایە و حەڕامیش ئاشكرایە و لە نێوانیشیاندا شتی گومانلێكراو هەیە زۆر كەس نایزانن هەركەس خۆی بپارێزێت لەو گومانلێكراوانە ئەوە ئاین و نامووسی خۆی پاراستووە هەركەسیش كەوتە ناو ئەو گومانلێكراوانەوە وەك شوانێك وایە بەدەوری قەدەغەیەكدا ئاژەڵ بلەوەڕێنێت كە لەوانەیە بكەوێتە ناو قەدەغەكەوە ئاگاداربن هەموو پاشایەك قەدەغەكراوی خۆی هەیە ئاگاداربن قەدەغەكراوی خوای گەورە حەڕامكراوەكانن ئەوەش بزانن لە جەستەی مرۆڤدا پارچە گۆشتێك هەیە ئەگەر چاك و پاك بوو هەموو جەستە چاك و پاك دەبێت خۆ ئەگەر گەندەڵ بوو هەموو جەستە گەندەڵ دەبێت بێگومان ئەوەش دڵە

‏صحیح البخاري 52

‏

(40) باب أَدَاءُ الْخُمُسِ مِنَ الإِيمَانِ(40) باب أَدَاءُ الْخُمُسِ مِنَ الإِيمَانِ

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْجَعْدِ، قَالَ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَنْ أَبِي جَمْرَةَ، قَالَ كُنْتُ أَقْعُدُ مَعَ ابْنِ عَبَّاسٍ، يُجْلِسُنِي عَلَى سَرِيرِهِ فَقَالَ أَقِمْ عِنْدِي حَتَّى أَجْعَلَ لَكَ سَهْمًا مِنْ مَالِي، فَأَقَمْتُ مَعَهُ شَهْرَيْنِ، ثُمَّ قَالَ إِنَّ وَفْدَ عَبْدِ الْقَيْسِ لَمَّا أَتَوُا النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏"‏ مَنِ الْقَوْمُ أَوْ مَنِ الْوَفْدُ ‏"‏‏.‏ قَالُوا رَبِيعَةُ‏.‏ قَالَ ‏"‏ مَرْحَبًا بِالْقَوْمِ ـ أَوْ بِالْوَفْدِ ـ غَيْرَ خَزَايَا وَلاَ نَدَامَى ‏"‏‏.‏ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا لاَ نَسْتَطِيعُ أَنْ نَأْتِيَكَ إِلاَّ فِي شَهْرِ الْحَرَامِ، وَبَيْنَنَا وَبَيْنَكَ هَذَا الْحَىُّ مِنْ كُفَّارِ مُضَرَ، فَمُرْنَا بِأَمْرٍ فَصْلٍ، نُخْبِرْ بِهِ مَنْ وَرَاءَنَا، وَنَدْخُلْ بِهِ الْجَنَّةَ‏.‏ وَسَأَلُوهُ عَنِ الأَشْرِبَةِ‏.‏ فَأَمَرَهُمْ بِأَرْبَعٍ، وَنَهَاهُمْ عَنْ أَرْبَعٍ، أَمَرَهُمْ بِالإِيمَانِ بِاللَّهِ وَحْدَهُ‏.‏ قَالَ ‏"‏ أَتَدْرُونَ مَا الإِيمَانُ بِاللَّهِ وَحْدَهُ ‏"‏‏.‏ قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ‏.‏ قَالَ ‏"‏ شَهَادَةُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامُ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءُ الزَّكَاةِ، وَصِيَامُ رَمَضَانَ، وَأَنْ تُعْطُوا مِنَ الْمَغْنَمِ الْخُمُسَ ‏"‏‏.‏ وَنَهَاهُمْ عَنْ أَرْبَعٍ عَنِ الْحَنْتَمِ وَالدُّبَّاءِ وَالنَّقِيرِ وَالْمُزَفَّتِ‏.‏ وَرُبَّمَا قَالَ الْمُقَيَّرِ‏.‏ وَقَالَ ‏"‏ احْفَظُوهُنَّ وَأَخْبِرُوا بِهِنَّ مَنْ وَرَاءَكُمْ ‏"‏‏.‏كوڕی عباس دەڵێ شاندێكی هۆزی عبدالقیس هاتن بۆ خزمەت پەیامبەری خوا ﷺ فەرمووی ئەو قەومە كێن یان ئەو شاندە كێن وتیان هۆزی ربیعە فەرمووی سڵاو لەو قەومە یان لەو شاندە دووربن لە سوكیی و دووربن لە پەشیمانی وتیان ئەی پەیامبەری خوا ﷺ ئێمە ناتوانین بێین بۆ خزمەتت تینها لەمانگی حەڕامدا نەبێت چونكە لە نێوان ئێمە و ئێوەدا گوندێك لە كافرانی مضر هەن لەبەر ئەوە رێنمونیەكی گرینگمان بكە تا ئێمە بیگەیەنین بەوانەی دوای خۆمان و بەوەش بچینە بەهەشتەوە ئینجا پرسیاریان لێكرد لەبارەی خواردنەوەكانەوە فەرمانی پێكردن بە چوار شت و چوار شتیشی لێ قەدەغەكردن فەرمانی پێكردن بە باوەڕهێنان بە خوای تاك و تەنها فەرمووی ئایا دەزانن باوەڕ بەخوای تاك و تەنها چییە وتیان خوا و پەیامبەرەكەی زاناترن فەرمووی شایەتی بدەن كە هیچ خوایەك نیە بە حەق جگە لە الله و محمدیش ڕەوانەكراوی خوایە هەروەها نوێژ بكەن و ڕۆژووی ڕەمەزان بگرن لەدەستكەوتی جەنگیش پێنج یەك بدەن هەروەها چوار شتی لێ قەدەغەكردن شەربەی سەوز ، كولەكەی دەروێشی ، كاسەیەك كە بە قیر ناوپۆش كرابێت ئینجا فەرمووی لە بیرتان نەچێت و بیگێرنەوە بۆ ئەوانەی دوای خۆتان

‏صحیح البخاري 53

‏

(41) باب مَا جَاءَ أَنَّ الأَعْمَالَ بِالنِّيَّةِ وَالْحِسْبَةِ وَلِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى(41) باب مَا جَاءَ أَنَّ الأَعْمَالَ بِالنِّيَّةِ وَالْحِسْبَةِ وَلِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى

فَدَخَلَ فِيهِ الإِيمَانُ وَالْوُضُوءُ وَالصَّلاَةُ وَالزَّكَاةُ وَالْحَجُّ وَالصَّوْمُ وَالأَحْكَامُ. وَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى: {قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ} عَلَى نِيَّتِهِ. «نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلَى أَهْلِهِ يَحْتَسِبُهَا صَدَقَةٌ». وَقَالَ: «وَلَكِنْ جِهَادٌ وَنِيَّةٌ».فَدَخَلَ فِيهِ الإِيمَانُ وَالْوُضُوءُ وَالصَّلاَةُ وَالزَّكَاةُ وَالْحَجُّ وَالصَّوْمُ وَالأَحْكَامُ. وَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى: {قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ} عَلَى نِيَّتِهِ. «نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلَى أَهْلِهِ يَحْتَسِبُهَا صَدَقَةٌ». وَقَالَ: «وَلَكِنْ جِهَادٌ وَنِيَّةٌ».

(42) ببَابُ قَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «الدِّينُ النَّصِيحَةُ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَلأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ»(42) ببَابُ قَوْلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «الدِّينُ النَّصِيحَةُ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَلأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ»

وَقَوْلِهِ تَعَالَى: {إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ}فەرموودەی خوا: {كاتێ كە دڵسۆزی و ڕاستی یان ببێ بۆ خوا و نێرراوەكەی}

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ وَقَّاصٍ، عَنْ عُمَرَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ، وَلِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، فَهِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ لِدُنْيَا يُصِيبُهَا، أَوِ امْرَأَةٍ يَتَزَوَّجُهَا، فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ ‏"‏‏.‏عومەری كوڕی خطاب دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی كارەكان بە نیەتن و هەركەسێكیش بە گوێرەی نیەتەكەی خۆی پاداشت وەردەگرێت هەركەس كۆچەكەی بۆ لای خوا و پەیامبەرەكەی بێت ئەوە بۆ لای خوا و پەیامبەرەكەی دەبێت هەركەسیش كۆچەكەی بۆ شتێكی دنیایی بێت تا دەستی بكەوێت یا بۆ ئافرەتێك كە مارەی بكات ئەوە كۆچەكەی بۆ ئەوەیە كە كۆچی بۆ كردوە

‏صحیح البخاري 54

‏

حَدَّثَنَا حَجَّاجُ بْنُ مِنْهَالٍ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، قَالَ أَخْبَرَنِي عَدِيُّ بْنُ ثَابِتٍ، قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ يَزِيدَ، عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ يَحْتَسِبُهَا فَهُوَ لَهُ صَدَقَةٌ ‏"‏‏.‏ئەبو مسعود دەڵێ پەیامبەر ﷺ فەرموویەتی ئەگەر پیاوێك بژێوی ماڵ و منداڵی بكات و خوازیاری پاداشتی خوایی بێت لەسەری ئەوە بەخێر و چاكە بۆی تۆمار دەكرێت

‏صحیح البخاري 55

‏

حَدَّثَنَا الْحَكَمُ بْنُ نَافِعٍ قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ عَنْ الزُّهْرِيِّ قَالَ حَدَّثَنِي عَامِرُ بْنُ سَعْدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ أَنَّهُ أَخْبَرَهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ "إِنَّكَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغِي بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلَّا أُجِرْتَ عَلَيْهَا حَتَّى مَا تَجْعَلُ فِي فَمِ امْرَأَتِكَ"ئەم فەرموودەیە بەردەست نیە بە كوردی

‏‏صحیح البخاري 56

‏

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ إِسْمَاعِيلَ، قَالَ حَدَّثَنِي قَيْسُ بْنُ أَبِي حَازِمٍ، عَنْ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ بَايَعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى إِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ‏.‏جەریری كوڕی عبدالله دەڵێ پەیمانم دا بە پەیامبەری خوا ﷺ لەسەر نوێژكردن و زەكاتدان و ئامۆژگاری موسوڵمانان

‏‏صحیح البخاري 57

‏

حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ، قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ، قَالَ سَمِعْتُ جَرِيرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ، يَقُولُ يَوْمَ مَاتَ الْمُغِيرَةُ بْنُ شُعْبَةَ قَامَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ وَقَالَ عَلَيْكُمْ بِاتِّقَاءِ اللَّهِ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَالْوَقَارِ وَالسَّكِينَةِ حَتَّى يَأْتِيَكُمْ أَمِيرٌ، فَإِنَّمَا يَأْتِيكُمُ الآنَ، ثُمَّ قَالَ اسْتَعْفُوا لأَمِيرِكُمْ، فَإِنَّهُ كَانَ يُحِبُّ الْعَفْوَ‏.‏ ثُمَّ قَالَ أَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّي أَتَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قُلْتُ أُبَايِعُكَ عَلَى الإِسْلاَمِ‏.‏ فَشَرَطَ عَلَىَّ وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ‏.‏ فَبَايَعْتُهُ عَلَى هَذَا، وَرَبِّ هَذَا الْمَسْجِدِ إِنِّي لَنَاصِحٌ لَكُمْ‏.‏ ثُمَّ اسْتَغْفَرَ وَنَزَلَ‏.‏ئەم فەرموودەیە بەردەست نیە بە كوردی

‏‏‏صحیح البخاري 58